Kan ik zelf kiezen hoe ik mijn huis duurzaam ga verwarmen? Is een warmtenet niet te koud in de winter? Wie gaat de warmtetransitie betalen? Daarover spreken zo’n twintig Brabantse inwoners tijdens een burgerpanel op 9 maart. Ze zijn bezorgd, maar ook optimistisch: ‘De mens heeft veerkracht.’
De (online) bijeenkomst op woensdagochtend 9 maart is de derde in een reeks van zes, als onderdeel van Brabant Praat. De hoge gasprijzen en de oorlog in Oekraïne maken het gesprek over een betaalbare duurzame warmtevoorziening actueel en urgent, zegt de Geertruidenbergse wethouder Kevin van Oort. Hij heet de deelnemers namens de RES-regio welkom. ‘Energietransitie is ook een sociaal traject’, zegt hij. ‘We moeten energiearmoede voorkomen.’ Toch is het zeker ook de zorg om het klimaat die de inwoners op deze ochtend bij elkaar brengt. Dat blijkt uit de Mentimeter-poll, die de deelnemers invullen om elkaar beter te leren kennen. Op de vraag hoeveel zorgen ze zich maken over het klimaat, scoren ze samen een 3,8 op een schaal van 5. Daarnaast blijkt dat een grote meerderheid van de deelnemers in een dorp of het landelijk gebied woont, dat ze vaker in een koop- dan in een huurhuis wonen en dat ze qua leeftijd mooi gespreid zijn: de verdeling tussen boven en onder de 39 jaar is bíjna fiftyfifty.
Hernieuwbare warmtebronnen
Voordat de deelnemers in vier breakoutsessies met elkaar in gesprek gaan, zet adviseur Timo Lagarde in een ‘minicollege’ uiteen wat de dilemma’s zijn als het gaat om de overgang naar een duurzame warmtevoorziening. In vogelvlucht neemt hij de inwoners vanuit het Klimaatakkoord mee naar maatregelen om de gebouwde omgeving – ‘zeg maar gewoon ons eigen huis’ - te verduurzamen. Er leiden meerdere wegen naar Rome, aldus Timo. ‘Isoleren is een eerste stap, daarnaast moeten we op zoek naar hernieuwbare warmtebronnen ter vervanging van het aardgas. Ook daarin zijn er keuzemogelijkheden: van een zonneboiler en een warmtepomp tot een gezamenlijk warmtenet of een buurtbatterij.’
Warmtenet of all electric?
Timo tempert de verwachtingen van inwoners rond de mogelijkheden van groen gas en waterstof voor verwarming van huizen en gebouwen. ‘We hebben lang niet genoeg groen gas om alle huizen mee te kunnen verwarmen’, legt hij uit. ‘Het groene gas dat beschikbaar komt voor onze regio is hooguit voldoende voor 10% van de woningen. Bovendien zal het eerder naar de industrie gaan, die soms geen alternatief heeft voor gas. Dat geldt ook voor waterstof, waarvoor daarnaast nog veel onderzoek gedaan moet worden.’ Ook kernenergie biedt voorlopig geen soelaas, zegt Timo. ‘Het kabinet onderzoekt de mogelijkheden voor de bouw van twee kerncentrales. Maar dan heb je het echt over de heel lange termijn.’ Aan het slot van zijn college legt Timo de deelnemers twee scenario’s voor ter bespreking in kleine groepjes. Het ene scenario gaat uit van duurzame warmtevoorziening via een warmtenet, waarbij woningen worden verwarmd via een warmwaterleiding en een elektriciteitsleiding. Het andere scenario is ‘all electric’: er is geen warmtenet en woningen worden volledig verwarmd door middel van elektriciteit. Hoe zien de inwoners in deze scenario’s een betaalbare duurzame warmtevoorziening voor zich?
Keuzevrijheid
In vier breakoutsessies wordt, onder begeleiding van gespreksleiders, intensief gediscussieerd over de voors en tegens van de verschillende scenario’s. Tijdens de gezamenlijke terugkoppeling blijkt dat elk groepje verschillende accenten heeft gelegd, maar dat er ook een aantal ‘gemene delers’ is. In het algemeen vinden de inwoners in beide scenario’s keuzevrijheid belangrijk. Daar leven ook vragen over: heb je wel wat te kiezen als jouw buurt of wijk op een warmtenet wordt aangesloten? Wat als jij dat niet wilt? ‘Ik wil het liefst gewoon op vuur blijven koken’, zegt een deelnemer. En wat als je in een huurhuis woont? Kan jouw woningcorporatie of huisbaas voor jou beslissen hoe je huis wordt verwarmd? In hoeverre heb je daar zelf wat over te zeggen? Betaalbaarheid vinden de inwoners vanzelfsprekend een voorwaarde voor de toekomstige warmtevoorziening. Ze uiten daar de nodige zorgen over. Bij het ‘all electric-scenario’ worden we afhankelijk van wind en zon. Maar wat als het niet waait of als de zon niet schijnt? Voor die situaties moeten we energie opslaan. Wat gaat dat allemaal wel niet kosten? En wie gaat dat betalen? En loont het nog wel om zuinig met energie om te gaan als je met je hele flat op een warmtenet wordt aangesloten? ‘Betaal ik minder dan mijn medebewoners, als ik de verwarming een paar graden lager zet?
‘We moeten niet te afhankelijk worden van één energiebron’
Advies op maat
Er zijn ook vragen over het comfort van een duurzame warmtevoorziening. Kun je straks nog met z’n vieren achter elkaar douchen? Kun je je huis via een warmtenet ’s winters wel behaaglijk stoken? En hoe beschermen we het landschap, als we zoveel elektriciteit via wind en zon moeten opwekken? Naast vragen en zorgen komen er ook veel ideeën en voorkeuren uit de gesprekken naar voren. De deelnemers staan bijvoorbeeld positief tegenover zowel individuele als collectieve duurzame warmteoplossingen, dat laatste bijvoorbeeld samen met de eigen buurt. Ze hebben geen specifieke voorkeur voor een van de genoemde scenario’s, als er maar uit meerdere opties gekozen kan worden: ‘We moeten niet te afhankelijk worden van één energiebron.’ Waarbij Timo er wel voor waarschuwt dat keuzevrijheid niet altijd mogelijk zal zijn: ‘Het wordt onbetaalbaar om een warmtenet, een elektriciteitsnet én een gasnet operationeel te houden.’ Daarnaast wordt gepleit voor advies op maat voor individuele inwoners. ‘Er is een overdaad aan algemene informatie over verduurzaming, maar als ik wil weten wat ik zelf in mijn eigen huis kan doen, dan zie ik door de bomen het bos niet meer.’ Een aanpak via bijvoorbeeld een energiecoach of onafhankelijke adviseur die een op maat gesneden advies kan geven, zou erg gewaardeerd worden.
Eindrapport
Al met al levert de bijeenkomst een rijke oogst aan informatie en ideeën op, in een opbouwende en daadkrachtige sfeer. Een van de deelnemers drukt het kernachtig uit: ‘Ik ben beperkt bezorgd’, zei hij, ‘want de mens heeft ook veerkracht’. De inwoners konden hun adviezen tijdens de breakoutsessies opschrijven op een ‘jamboard’, een soort digitaal schrijfbord. Alle informatie komt uiteindelijk in een eindrapport dat wordt aangeboden aan de bestuurders en de raadsleden in de betrokken gemeenten. Het eindrapport vormt mede de basis voor de vervolgbesluiten die over de duurzame warmtevoorziening van de toekomst zullen worden genomen in West-Brabant.
Lees het verslag van de eerste twee burgerpanels van Brabant Praat op de website van RES-regio West-Brabant.
Meer informatie
Energieregio West-Brabant – Brabant Praat
Contactpersoon
Jonneke Stans stans@emma.nl