Deelnemers aan burgerpanel Brabant Praat staan in het algemeen open voor collectieve duurzame warmtevoorzieningen, zoals een warmtenet. Dat is een eerste, voorzichtige conclusie na zes bijeenkomsten. De oplossing moet wel toekomstbestendig zijn. ‘Ga niet experimenteren met onze warmte.’
In februari en maart 2022 organiseerde RES-regio West-Brabant het burgerpanel Brabant Praat. Rond de 120 gelote inwoners bogen zich, verdeeld over vier fysieke en twee online bijeenkomsten, eenmalig over dilemma’s rond het duurzaam verwarmen van hun woning. Ze keken daarbij naar twee scenario’s. Het ene bood de mogelijkheid aan te sluiten bij een collectief warmtenet, in het andere worden huizen volledig verwarmd door middel van elektriciteit. Welke keuzes zouden de inwoners maken? En wat vinden zij haalbaar en betaalbaar?
Grote betrokkenheid bij deelnemers
Medeorganisator Jonneke Stans blikt terug op zes geanimeerde bijeenkomsten. ‘Wat vooral opviel was de betrokkenheid van de deelnemers’, zegt zij. ‘Je merkt dat de mensen die zich hebben aangemeld al wel interesse in het onderwerp hebben. Sommigen wisten zelfs al heel veel. Wat niet betekent dat ze allemaal aan dezelfde kant van de streep staan. Over nut en noodzaak van een duurzame warmtevoorziening dachten ze verschillend.’ De bedoeling van het burgerpanel was om, via gelote uitnodigingen, niet alleen mensen te bereiken die dit soort bijeenkomsten altijd al bijwonen, maar juist een diverse groep inwoners te betrekken, die misschien anders niet was gekomen. Is dat gelukt? ‘Grotendeels wel’, constateert Jonneke. ‘Als het gaat om woonplaats, leeftijd, sociaaleconomische achtergrond en woonsituatie, zijn we daar zeker in geslaagd. Maar qua culturele achtergrond was de groep toch vrij homogeen. We hebben veel gedaan om de drempel voor deelname zo laag mogelijk te houden, bijvoorbeeld door de uitnodiging in meerdere talen en in zo eenvoudig mogelijk Nederlands te versturen. Ik had ook in dat opzicht op iets meer diversiteit gehoopt.’
Is burgerpanel wel representatief?
De regio West-Brabant bestaat uit 16 gemeenten, waarin bij elkaar bijna 700 duizend mensen wonen. Kun je de uitkomsten van het burgerpanel wel zien als representatief voor wat ‘de regio’ vindt? Jonneke: ‘We weten uiteraard niet de mening van de mensen die we niet gesproken hebben. Maar dat geldt ook bij grotere aantallen deelnemers. We hebben bewust niet voor kwantiteit gekozen, maar voor een kwalitatief samengestelde groep, die in z’n diversiteit een afspiegeling van de regio is. Als we een open uitnodiging hadden verstuurd, hadden we wellicht op meer deelnemers kunnen rekenen, maar dat zouden dan toch veel mensen met dezelfde achtergrond zijn geweest. Nu hadden we een gevarieerde groep deelnemers, die ons aan het einde van de bijeenkomst die ze bijwoonden, allemaal individueel advies hebben gegeven, bij de fysieke bijeenkomsten via een vragenlijst op papier, in de online bijeenkomsten op een jamboard. Dat levert toch wel een heel breed beeld op van wat inwoners vinden en maakt het beslist de moeite waard.’
‘Wat bij alle bijeenkomsten terugkwam was de behoefte aan informatie’
Afwegen van kosten en baten
De input uit de gesprekken en adviezen wordt op dit moment bestudeerd en geanalyseerd. Aan de hand van eerste indrukken valt Jonneke een aantal zaken op. ‘In het algemeen stonden mensen positiever tegenover deelname aan duurzame collectieve warmtevoorzieningen dan ik had verwacht. Ook meer individuele of kleinschalige elektrische oplossingen, zoals bijvoorbeeld een buurtbatterij, konden op interesse rekenen. Gemiddeld genomen toonden de deelnemers zich best bereid om zich in te spannen voor verduurzaming van hun huizen en buurten, waarbij ze op verschillende manieren naar de betaalbaarheid ervan kijken. Een van de deelnemers merkte bijvoorbeeld op dat we nu vooral kijken naar de kosten in euro’s onder de streep, maar dat we misschien op een andere manier naar kosten en baten moeten kijken in het licht van klimaatverandering en de afhankelijkheid van Russisch gas. Als we andere zaken meewegen dan alleen de kosten die je nu maakt, dan kom je wellicht tot andere afwegingen.’ Wat bij alle bijeenkomsten terugkwam was de behoefte aan informatie. ‘Veel inwoners hebben zelf al maatregelen genomen om hun huis te verduurzamen. Vaak willen ze best meer, maar weten ze niet met welke oplossingen hun gemeente gaat komen.’
Ga niet experimenteren met onze warmte
Die onzekerheid maakt inwoners afwachtend, bemerkte Jonneke tijdens de bijeenkomsten. Mensen staan weliswaar open voor deelname aan collectieve voorzieningen, maar ze willen niet in een ‘proeftuin’ wonen. ‘Veel deelnemers gaven aan dat ze alleen aan oplossingen willen meedoen die toekomstbestendig zijn. Als dat nog onduidelijk is, wachten ze liever wat langer. “Ga niet experimenteren met onze warmte”, hoorden we vaak.’ Ook toonden deelnemers een grote behoefte om zelf invloed te kunnen uitoefenen op de verwarming van hun huizen, constateert Jonneke. ‘Hier is het verschil tussen mensen met en zonder bezit voelbaar. Bewoners van sociale huurwoningen hebben het gevoel dat ze niks te kiezen hebben. Zij willen niet pas op het laatste moment van de woningcorporatie horen hoe hun huis verwarmd gaat worden. Zij zien graag dat er met hen wordt overlegd voordat daarover besluiten worden genomen en dat zij keuzemogelijkheden krijgen voorgelegd. Dat kan natuurlijk ook best. Kijk bijvoorbeeld of je kunt aanbieden dat bij vervanging van het fornuis ook hun keuken wordt vernieuwd.’
Uitkomsten onderdeel van RES 2.0
De komende tijd worden alle resultaten van het burgerpanel op rij gezet, waarna de deelnemers nog een kleine enquête krijgen voorgelegd over de dilemma’s die uit de bijeenkomsten naar voren zijn gekomen. De eindrapportage wordt aangeboden aan de wethouders van de betrokken gemeenten, om de resultaten te kunnen meenemen in de besluitvorming over de RES 2.0. De rapportage komt als bijlage bij de RES, zodat zichtbaar wordt in hoeverre de RES beantwoordt aan de gegeven adviezen. In de zomer en het najaar van 2022 organiseert West-Brabant een burgerforum met zo’n 30 tot 40 deelnemers die vijf keer bij elkaar komen en een gezamenlijk advies gaan opstellen over inpassing van grootschalige duurzame opwek in de regio. Het burgerpanel van dit voorjaar smaakt in elk geval naar meer, vindt Jonneke. ‘Het is allemaal heel soepel verlopen. Zowel de bestuurders als de ambtenaren van de betrokken gemeenten staan enorm open voor de adviezen van de inwoners. Ze zijn oprecht geïnteresseerd, en dat geldt ook voor de deelnemers. Het leidde bovendien tot saamhorigheid tussen mensen die elkaar vooraf helemaal niet kenden. Na afloop van een bijeenkomst op locatie zag ik een groepje inwoners samen selfies maken. Hartstikke leuk toch?’
Meer informatie
Energieregio West-Brabant – Brabant Praat
Contactpersoon
Jonneke Stans stans@emma.nl