Verhaal 1: 'Deliberatie is iets anders dan zeggen wat je vindt'

Het Brabantse burgerforum komt telkens bij elkaar op dezelfde locatie: Het Turfschip in Etten-Leur. ‘Dat is een bewuste keuze’, verklaart Jonneke. ‘Een vaste locatie geeft deelnemers een gevoel van zekerheid en vertrouwen. Het wordt een soort thuishonk zo.’ Het toeval wil dat Het Turfschip ook tijdelijk Oekraïense vluchtelingen herbergt, waaronder chef-kok Igor Bochev. ‘We spreken af om 17.30 uur en de Oekraïners koken dan voor ons. Zo starten we de bijeenkomsten met samen eten. Dat schept een band, waardoor de gesprekken daarna ook makkelijk op gang komen.’

Vragen wat maatschappelijk gezien kan

Na het Brabantse burgerpanel over duurzame warmtevoorziening, buigt het burgerforum zich nu over een eerlijke verdeling van duurzame energiebronnen over de regio. Wat moeten we daaronder verstaan? ‘Als het gaat om duurzame opwek, is het grootste deel van de ambities van de West-Brabantse RES 1.0 op papier al gerealiseerd’, zegt Jonneke. ‘Maar over het deel dat níet is ingevuld, moeten we nog afspraken maken. Dat willen we via het burgerforum in samenspraak doen met inwoners, temeer waar er de afgelopen tijd nieuwe uitdagingen bijgekomen zijn. Zo staat er nu meer zon op veld gepland dan was afgesproken in de RES 1.0 en ook dan wenselijk is. Daarnaast blijkt het probleem van netcongestie in onze regio zo groot, dat niet alles kan wat we willen. Daarom hebben we nu netbeheerder Enexis gevraagd te onderzoeken wat er technisch gezien mogelijk is. En via het burgerforum vragen we de inwoners wat maatschappelijk gezien kan.’

Grootschalige opwek eerlijk verdelen

Enexis levert najaar 2022 een rapport op over de technische mogelijkheden. Na de laatste bijeenkomst van het burgerforum, op 26 september, zal er ook snel een advies komen over wat maatschappelijk gezien aanvaardbaar wordt geacht als het gaat om duurzame opwek. De bestuurders zullen daar dit najaar over besluiten, en daarin de bevindingen van Enexis en het burgerforum meenemen. De deelnemers aan het burgerforum gaan advies geven op drie terreinen, vertelt Jonneke. ‘De vragen waarover we spreken zijn: hoe blijven we de locaties voor grootschalige opwek eerlijk verdelen in de regio? En wat vinden we dan eerlijk? Welke invloed heeft dit op het landschap? En waar slaan we energie op die we te veel hebben?’ Het burgerforum wijst geen concrete locaties aan voor wind- of zonprojecten, benadrukt Jonneke. ‘Het is aan de politiek om die keuzes te maken. Het burgerforum scherpt met name het afwegingskader aan om tot die keuzes te komen. In de RES 1.0 is er bijvoorbeeld voor gekozen om geen zon en wind op locaties te combineren en alle gemeenten ongeveer evenveel te laten doen. Maar vanwege netcongestie is dat in een deel van de regio eigenlijk niet houdbaar. Hoe kijken we er dan tegenaan om, met het oog op cable pooling, op bepaalde locaties toch wind en zon te combineren? En moeten we vasthouden aan het principe dat alle gemeenten ongeveer hetzelfde doen? Over dat soort vragen zal het burgerforum adviseren.’

Open naar elkaar luisteren

Intussen zijn er drie bijeenkomsten geweest (in juni en juli) en nog twee te gaan (in september). Hoe maakt Jonneke tot nu toe de balans op? ‘Het is echt zo ontzettend leuk! Heel bijzonder wat het doet als mensen elkaar beter leren kennen, open naar elkaar luisteren en met elkaar in gesprek gaan. We hebben een gemêleerde groep inwoners, qua leeftijd, achtergrond en kennisniveau. En ook als het gaat om pro en contra. Een oudere deelnemer zei dat hij het uitzicht op windmolens of zonnepanelen helemaal niet mooi vond. Maar toen hij de jonge mensen in de groep hun zorgen over de toekomst hoorde uiten, dacht hij bij zichzelf “hoe erg is dat uitzicht nou helemaal”. Je merkt dan echt dat deliberatie iets anders is dan zeggen wat je vindt.’

Kennismaken en kennis delen

De eerste bijeenkomst stond in het teken van elkaar leren kennen, vragen stellen en uitzoeken op welke gebieden de groep verder kennis wilde uitdiepen. Dat laatste gebeurde tijdens de tweede bijeenkomst, met behulp van experts die specifieke kennis kwamen delen. Jonneke: ‘Er waren onder andere presentaties over het brede verhaal van de energietransitie, over het elektriciteitsnetwerk en over landschappelijke inpassing. Op verzoek van de groep was er ook iemand van JongRES, die het perspectief van jongeren vertegenwoordigde.’ Op de derde bijeenkomst was, ook op initiatief van de groep, een extra expert uitgenodigd op het gebied van energieopslag. ‘Zo zie je een duidelijke inhoudelijke focus ontstaan op onderwerpen waar de groep op wil voortbouwen’, zegt Jonneke. ‘Tijdens de laatste bijeenkomst voor de zomer zijn we ook al ideeën op een rij gaan zetten over wat we nu vinden op basis van de kennis die we tot nu toe hebben opgedaan. Een deelnemer merkte aan het einde van die derde bijeenkomst op dat ze het zo leuk vond hoe ver we al gekomen waren. De rest van de groep onderschreef dat.’

Persoonlijk contact is heel belangrijk

Jonneke kijkt vol spanning uit naar de vierde en vijfde bijeenkomst. ‘Dan komt het erop aan om ons advies te gaan formuleren’, zegt ze. ‘We hebben daar bewust twee bijeenkomsten voor gepland, zodat er iets meer tijd is om tot overeenstemming te komen, mochten er op bepaalde punten verschillen van inzicht zijn. We hebben zo weinig mogelijk informatie van de deelnemers gevraagd, maar wél hun telefoonnummers. Zo konden we deelnemers die hun deelname nog niet bevestigd hadden, bellen om te vragen of ze dat alsnog wilden doen. Zij bleken dat op prijs te stellen en als drempelverlagend te ervaren. Persoonlijk contact is heel belangrijk. We hebben deelnemers ook een kaartje gestuurd om hen een mooie zomer te wensen en attent te maken op de twee bijeenkomsten na de zomer. Maar gezien de betrokkenheid in de groep heb ik er veel vertrouwen in dat we tot een gedragen advies komen. Ik kijk uit naar het vervolg!’

Meer informatie

Burgerforum Brabant Praat

Contactpersoon

Jonneke Stans stans@emma.nl