Het Gelders burgerberaad klimaat kwam voort uit een motie in Provinciale Staten van onder anderen Bertine van Hooff-Nusselder en Rita Braam. Het doet hen deugd dat het beraad nu, vlak voor de Statenverkiezingen, een eindadvies indiende. ‘De nieuwe coalitie kan het niet zomaar naast zich neerleggen.’
In de ochtend van 1 februari plantte een groep deelnemers van het Gelders burgerberaad klimaat, samen met gedeputeerde Jan van der Meer, een ‘burgerberaadbos’ in Ophemert. Daarmee brachten ze direct een van hun adviezen – meer bomen – in de praktijk en is er een tastbare, groene herinnering aan het burgerberaad. ’s Middags overhandigden de deelnemers hun eindrapport, met daarin 44 klimaatadviezen, aan het College van Gedeputeerde Staten, tijdens een bijeenkomst in het Arnhemse Huis der Provincie. De Gelderse Statenleden Bertine van Hooff-Nusselder (CDA) en Rita Braam (D66) waren er uiteraard bij: zij waren in maart 2021 de ‘aanstichters’ van het burgerberaad. Samen met PvdA, GroenLinks en 50+ dienden zij een motie in, waarin zij het provinciebestuur vroegen een burgerberaad in te zetten voor de herijking van het Gelders Klimaatplan 2021-2030.
Inwoners betrekken en kennis delen
Bertine nam het initiatief voor de motie. Waarom? ‘Daar waren allerlei formele redenen voor. Het Gelders Klimaatplan zelf spreekt al over een mogelijk burgerberaad of burgerpanel. Regio Foodvalley deed een succesvolle pilot en de Tweede Kamer had een motie aangenomen voor het instellen van een landelijk klimaatburgerberaad. Het leek me hoog tijd om zoiets in Gelderland dan maar eens echt te gaan doen. Maar ook vanuit mijn hart ben ik er voorstander van. We hebben nieuwe manieren nodig om inwoners te betrekken en hen te laten zien dat hun mening ertoe doet. Een burgerberaad kan helpen om de kloof tussen overheid en inwoners te verkleinen.’ Voor Rita, medeondertekenaar van de motie, is het verkleinen van die kloof niet de motivatie voor het burgerberaad, zegt zij. ‘We gaan tot 2030 in Gelderland grote stappen zetten op weg naar een klimaatneutrale samenleving in 2050. Dat moeten we echt samen met de inwoners doen, om onze kennis met elkaar te delen en die ontwikkeling gezamenlijk door te maken. Dát motiveert mij. Een burgerberaad bij de herijking van het Klimaatplan leek mij daar een goed middel voor.’
Statenleden op afstand
De motie werd aangenomen, en het Gelders burgerberaad klimaat kwam er, in de vorm van een online burgerpanel (voorjaar 2022) en een burgerforum (najaar 2022), waarin 150 gelote deelnemers vier dagen lang intensief werkten aan klimaatadviezen voor het provinciebestuur. Hoe hebben Bertine en Rita het burgerberaad meebeleefd? Waren zij erbij betrokken? ‘Wij waren bewust niet bij de uitvoering betrokken’, vertelt Bertine. ‘Het burgerberaad moest juist zonder politieke bemoeienis of beïnvloeding zijn werk kunnen doen. We hadden er alle vertrouwen in dat het provinciebestuur dat op een goede en representatieve manier zou organiseren. Ik heb een bijeenkomst in Ede mogen openen en als Statenleden konden we één sessie online volgen. Daarbij is benadrukt dat we dat uit interesse deden, en niet om invloed uit te oefenen.’ Rita: ‘We hebben er in de Staten actief over gediscussieerd en afgesproken dat we afstand zouden houden. Ik heb dus ook niet meegeluisterd. Maar nu het advies er is, ben ik des te meer geïnteresseerd!’
Eerlijk zijn over verwachtingen
Bertine en Rita vinden beiden dat een burgerberaad een verrijking is van de reguliere democratie. ‘We moeten alle middelen en mogelijkheden aangrijpen om klimaat zo snel mogelijk in te burgeren’, zegt Rita. ‘Een burgerberaad kan een belangrijke rol spelen in onze bewustwording op dit gebied. Ik ben ervan overtuigd dat een burgerberaad, als we het jaarlijks houden - wat ik een goed idee zou vinden -, steeds weer met andere adviezen komt. Omdat we samen steeds verder komen in ons kennisniveau, ons denken en uitproberen.’ Bertine sluit zich bij Rita aan. ‘Het burgerberaad is een waardevolle aanvulling van onze representatieve democratie’, zegt zij. ‘De doelen van ons klimaatbeleid staan vast. De politiek heeft de kaders vastgesteld waarbinnen het burgerberaad de adviezen kan geven: het budget en de inhoud van het klimaatplan. Uiteindelijk zijn het ook de gekozen volksvertegenwoordigers die bepalen wat er met de adviezen gebeurt. Daarom zijn het zwaarwegende, maar geen dwingende adviezen: we hóeven ze niet over te nemen.’ Het is wel belangrijk dat je daar eerlijk over bent tegen de deelnemers, vervolgt Bertine. ‘Zij moeten precies weten wat ze in dat opzicht kunnen verwachten. Kijk, als het burgerberaad zou adviseren dat onze CO2-uitstoot omhoog moet, dan gaan we dat natuurlijk niet doen, want dat druist in tegen onze doelen. Ik denk dat we dat vooraf wel voldoende helder hebben gemaakt.’
Vertrouwen deelnemers licht gestegen
Al met al zijn Bertine en Rita positief over het verloop en de resultaten van het burgerberaad, alhoewel een evaluatie en precieze doorrekening daar nog definitief uitsluitsel over moeten geven. Rita is onder de indruk van de veelzijdigheid van de adviezen. ‘Deels zijn ze heel praktisch’, zegt zij. ‘Bijvoorbeeld de biodiversiteit vergroten, slimme oplossingen bedenken voor het elektriciteitsnetwerk of meer informatie geven over het gebruik van openbaar vervoer in relatie tot het klimaat. Maar ook de niet-praktische adviezen spreken me aan: van het beter uitleggen waarom we de uitstoot van broeikasgassen moeten verminderen tot een holistisch advies als de vervuiler betaalt.’ Bertine is blij dat uit een eerste evaluatie van de Radboud Universiteit blijkt dat het vertrouwen van de deelnemers in de Gelderse democratie en de Provinciale Staten over alle bijeenkomsten heen licht toenam. Al relativeert zij dat wel: ‘Het moet natuurlijk nog blijken of dat zo blijft als duidelijk is wat er met de uitkomsten is gedaan.’
Klimaat: impact op alle beleidsonderdelen
Wat betreft dat laatste: is het niet een beetje ongelukkig dat het advies er nu net is vlak voor de Provinciale Statenverkiezingen? Bertine en Rita zullen geen van beiden terugkeren in de Staten, en er komt ook weer een nieuw provinciebestuur. Stel dat dat niks doet met de adviezen? ‘De adviezen van het burgerberaad worden in ieder geval gebruikt bij de herijking van het klimaatplan 2023-2030. Zo hebben we het afgesproken in de Staten’, zegt Rita. ‘Het gaat bovendien om een zwaarwegend advies’, vult Bertine aan. ‘Dat kan de nieuwe coalitie niet zomaar naast zich neerleggen. Ik ben juist zeer tevreden dat het provinciebestuur, samen met het ambtelijk apparaat, onze motie zo snel binnen de huidige coalitieperiode heeft uitgevoerd. Het advies komt in het overdrachtsdocument voor de nieuwe Staten en zal dan, uiteraard afhankelijk van de uitkomst van de verkiezingen, worden meegenomen in het coalitieakkoord voor de nieuwe periode. Zo werkt democratie.’
Bewust omgaan met het klimaat blijft, ook na hun afscheid uit de Staten, essentieel voor Rita en Bertine. Rita kwam met de elektrische auto naar het interview. Ze heeft thuis een groen dak met zonnepanelen. Bertine doucht zo kort mogelijk en rijdt ook elektrisch. In hun werk naast het Statenlidmaatschap – Rita is directeur van een gebiedscoöperatie, Bertine van Burgers’ Zoo in Arnhem – spelen behoud en herstel van natuur en biodiversiteit een belangrijke rol. Rita hoopt dat hun opvolgers in de Staten zich net als zij zullen vastbijten in het onderwerp klimaat. ‘Het is zo intrigerend en belangrijk’, zegt zij. ‘Vraag bijvoorbeeld meteorologe Helga van Leur of ze een workshop komt geven voor de hele Staten. Klimaat heeft impact op alle beleidsonderdelen van Provinciale Staten. De koers is gezet: de nieuwe Staten kunnen nu gaan zorgen voor versnelling. Dat lukt het best als je met elkaar eenzelfde kennisbasis deelt.’
Meer informatie
Gelders burgerberaad klimaat algemeen
Eindrapport Gelders burgerberaad ‘Samen voor de toekomst’
Motie ‘Inzetten Gelders burgerpanel bij herijking(en) Gelders klimaatplan 2021- 2030’
Beschrijving + infographic onderzoek Radboud Universiteit