Waarom participatie in de RES?

 Op 28 juni 2019 publiceerde het kabinet het Klimaatakkoord, de Nederlandse uitwerking van de internationale klimaatafspraken van Parijs (2015). We gaan met elkaar de CO2-uitstoot sterk verminderen: in 2030 met de helft ten opzichte van 1990. Één van de afspraken is dat 30 energieregio’s in Nederland onderzoeken waar en hoe het best duurzame elektriciteit op land (wind en zon) opgewekt kan worden. Maar ook welke warmtebronnen te gebruiken zijn zodat wijken en gebouwen van het aardgas af kunnen. Waar is ruimte en hoeveel? Zijn de plekken maatschappelijk gezien acceptabel en financieel haalbaar? In een Regionale Energiestrategie (RES) beschrijft elke energieregio zijn eigen keuzes.

Het opstellen van een RES vraagt om een afweging tussen de hoeveelheid op te wekken energie, het gebruik van de ruimte, de capaciteit van het energiesysteem en het bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak voor de plannen. Lees hier meer over het afwegingskader voor de RES in de Handreiking RES Update 2022 (pagina 35).

Voor de uitvoering van de RES is maatschappelijk draagvlak van groot belang. De keuzes die in de RES gemaakt worden, hebben in een latere fase namelijk een grote impact op de directe leefomgeving van vrijwel alle Nederlanders. Daarom moeten inwoners, maatschappelijke organisaties, en ondernemers de mogelijkheid krijgen om mee te denken, praten en eventueel mee te beslissen. Bovendien beschikken zij over kennis van de regio die de kwaliteit van de RES kan vergroten. Participatie is een manier om deze betrokkenheid te organiseren. 

Representatieve en deliberatieve democratie 

We kennen Nederland als een representatieve democratie, waarin we als inwoner vertegenwoordigers kiezen die onze belangen vertegenwoordigen en een mandaat hebben om over belangrijke politieke zaken te besluiten. Zo stemmen we voor de Tweede Kamer, het Europees Parlement, de Provinciale Staten, de gemeenteraad en de besturen van de waterschappen.

De laatste jaren is er ook steeds meer aandacht voor het betrekken van inwoners bij besluitvormingsprocessen. Dat kan in de vorm van actief informeren, door hen te vragen naar hun mening of advies, of door hen te laten meebeslissen over (een deel van) de materie. Samen met inwoners tot een besluit komen, is de kern van een deliberatieve democratie. Daarin praten inwoners actief mee over de te nemen besluiten, in plaats van dit mandaat te delegeren naar de verkozen politici.

Ook ontstaan vanuit inwoners zelf steeds meer initiatieven om bij te dragen aan maatschappelijke vraagstukken, zoals de energietransitie. Een bekend voorbeeld daarvan zijn de energiecoöperaties, waar inwoners gezamenlijk investeren in duurzame energieprojecten. Op die manier praten en beslissen zij ook mee over plannen binnen de energietransitie.

Participatie past bij het idee van een deliberatieve democratie, in zoverre dat het inwoners en stakeholders betrekt bij de politieke besluitvorming. In deze leeromgeving zetten we uiteen hoe dat op verschillende manieren en niveaus kan bij het opwekken van duurzame energie.

Meer lezen

In dit artikel van De Correspondent kijkt David van Reybrouck naar de groeiende aandacht voor deliberatieve democratie.