Hoe verhoud je je als ambtenaar tot een burgerberaad? En doe jij je werk wel goed als zo’n beraad blijkbaar nodig is? Prikkelende vragen die we bespreken met Reindert Augustijn. Hij is als provincieambtenaar betrokken bij het Gelderse klimaatburgerberaad. ‘Wij zitten toch ook in onze eigen bubbel.’
Deze maand ronden de honderdvijftig deelnemers aan het Gelderse burgerforum tijdens een vierde en laatste bijeenkomst hun advies af over de klimaatmaatregelen van de provincie. Begin volgend jaar overhandigen ze het aan het provinciebestuur. Reindert Augustijn is, als manager intensivering klimaataanpak bij de provincie, betrokken bij het Gelders klimaatplan. Communicatie en participatie door inwoners vormden al vanaf het begin een belangrijk onderdeel van het plan, vertelt hij. ‘We werkten al eens met een panel en we wilden voor de herijking van het klimaatplan nog meer input van inwoners ophalen. Door een aangenomen motie van Provinciale Staten, gebeurt dat nu in de vorm van een burgerberaad, bestaande uit een panel (voorjaar 2022) en een forum (najaar 2022). De deelnemers gaan, binnen door de Staten aangegeven uitgangspunten, een zwaarwegend advies aan het provinciebestuur geven.’
Ambtenaren geven uitleg
De provincie wil dat de deelnemers aan het burgerforum open en onafhankelijk kunnen beraadslagen. Bestuurders en Statenleden zijn er dan ook niet bij aanwezig, om te voorkomen dat zij de uitkomsten, al was het maar onbewust, beïnvloeden. Maar hoe zit dat met de betrokkenheid van ambtenaren? ‘Wij maken ook geen onderdeel uit van het burgerforum’, zegt Reindert. ‘Wel hebben we in de rol van expert uitleg gegeven tijdens de eerste twee bijeenkomsten van het forum. Zo heb ik bijvoorbeeld bij de eerste sessie verteld hoe het klimaatplan tot stand is gekomen.’ Bij de derde en vierde sessies zijn provincieambtenaren bewust niet aanwezig. ‘Tijdens die sessies stellen de deelnemers hun adviezen op. Dat moeten zij volkomen vrij kunnen doen, zonder dat zij enige druk voelen vanuit de provincie. Maar ze kunnen ons wel bellen als ze iets willen weten. Zo kreeg ik bijvoorbeeld vragen over participatie door inwoners. Heeft de provincie een participatieverordening? En hoe is participatie geregeld onder de nieuwe Omgevingswet?’
Provincie ‘voorzichtiger’ dan burgerforum
Op 15 maart 2023 zijn er Provinciale Statenverkiezingen. Het nieuw gekozen provinciebestuur zal het zwaarwegende advies van het burgerberaad niet zomaar naast zich neer kunnen leggen. Na de besluitvorming is het aan het ambtelijk apparaat om het advies uit te voeren. Is Reindert niet bang dat inwoners met ideeën komen die misschien wel lastig uitvoerbaar zijn? ‘Hoe gebalanceerd het advies zal zijn, zien we als het klaar is. Ik ben daar niet bang voor, ik ben er vooral nieuwsgierig naar. De hoge opkomst en de enthousiaste betrokkenheid van de deelnemers beloven veel.’ De vragen die de deelnemers stellen, noemt Reindert nu al ‘eyeopeners’. ‘Ik krijg de indruk dat wij als provincie soms voorzichtiger zijn dan het burgerforum’, zegt hij. ‘Neem het beïnvloeden van inwoners om hen mee te krijgen in de energietransitie. Door hun vragen merk ik dat het burgerforum aftast hoe ver je daarin kunt gaan, bijvoorbeeld via scholing en onderwijs. Dat vind ik interessant.’
Ambtenaren zijn ook volksdienaars
Een vraag die Reindert in het algemeen bezighoudt, is of de opkomst van burgerberaden een gevolg is van de ontstane kloof tussen inwoners en overheid. Anders gezegd: is een burgerberaad wel nodig, als ambtenaren hun werk goed doen? Zij horen met hun ‘maatschappelijke antenne’ toch te weten wat er speelt in de samenleving? Reindert: ‘In het Engels heten wij civil servants: dienaars van het volk. Tegelijkertijd dienen wij ook onze bestuurders, daar ligt het primaat. Maar dat ontslaat ons niet van de plicht zo goed mogelijk aan de weet te komen wat er leeft onder de inwoners. En dan niet alleen onder de extremen, maar juist ook bij het gematigde midden. Wij hebben bij het maken van het klimaatplan geprobeerd rekening te houden met datgene wat de inwoners willen. Als we dat volledig zouden weten, was een burgerberaad niet nodig. Maar in de praktijk werkt het niet zo. De samenleving is ingewikkeld, en wij ambtenaren zitten toch ook in onze eigen, doorgaans theoretisch geschoolde, bubbel. Dan is het goed als een burgerberaad signalen afgeeft die wij hebben gemist.’
Zorg dat je beschikbaar bent
Welke tips heeft Reindert voor ambtenaren die met een burgerberaad te maken krijgen? ‘Het belangrijkste is: houd de lijnen open. Zorg dat je beschikbaar bent om vragen te beantwoorden en informatie te verstrekken, zodat het burgerberaad over alle kennis kan beschikken die het nodig heeft om adviezen te kunnen maken.’ Daarnaast raadt hij aan om vooraf goed na te denken over de rol van de overheidsorganisatie waarvoor je werkt. ‘Omschrijf duidelijk aan wie het burgerberaad advies gaat geven en wat je daarmee gaat doen. In Gelderland geeft het beraad advies aan het provinciebestuur. Maar het kan zijn dat wij een deel van de adviezen gaan doorgeven aan het Rijk of aan gemeenten. Wees daar vooraf helder over.’ En laatste tip: denk er goed over na of het burgerberaad de juiste participatiemethode is voor wat je wilt bereiken, en op welk niveau dat het best kan, bijvoorbeeld provinciaal, regionaal of lokaal. ‘Het organiseren van een burgerberaad is een kostbare exercitie. Het loont dus beslist om na te gaan of het in jouw situatie zinvol zal zijn en voldoende kan bijdragen.’
Meer informatie
Contact
Reindert Augustijn, manager intensivering klimaataanpak Provincie Gelderland m.augustijn@gelderland.nl
Navigatie
Overzichtspagina Gelders Burgerberaad Klimaat en de reguliere democratie
Verhaal 1: "Landelijke wetgeving nodig voor vergoeden participatie"
Verhaal 2: "Mijn denken over burgerberaden is in positieve zin veranderd"
Verhaal 3: "Goed als een burgerberaad signalen afgeeft die wij hebben gemist"