In een Burgerberaad (volgens de G1000 filosofie) werken gelote burgers in coproductie met de overheid en andere belanghebbenden samen aan een actueel onderwerp en komen samen tot concrete, breed gedragen voorstellen.
- Doel
- Breed gedragen plannen, gedeeld eigenaarschap, versterken vertrouwen tussen burgers en overheid en burgers onderling
- Doelgroep
- Gelote inwoners, betrokken overheden en alle andere belanghebbenden
- Aantal deelnemers
- Afhankelijk van grootte RES-regio/gemeente. 50 tot 1000. Boven de 150 deelnemers is het verstandig om met digitale middelen te gaan werken
- Mate van interactie
- Hoog
- Trede participatieladder
- Co-produceren
Met een regionaal Burgerberaad voor de invulling van de energiestrategieën snijdt het mes aan twee kanten. Het maakt voor bestuurders zichtbaar waar draagvlak voor is en helpt zo om tegenstrijdige belangen en politieke patstellingen rond de energietransitie te overstijgen. Aan de andere kant stimuleert het de burgers in het Burgerberaad om dezelfde moeilijke afwegingen te maken als waar bestuurders mee worstelen. Lees ook de andere werkvormen met vergelijkbare namen: burgerforum en burgerpanel.
Tips bij inzetten werkvorm
- Zorg voor partnerschap van alle belangrijke partijen vooraf. Leg vast dat zij de resultaten serieus nemen en dat wanneer ze af willen wijken uitleggen waarom.
- Iedere stem telt even zwaar. Gelijkwaardigheid is de sleutel tot een succesvol burgerberaad.
- Zorg voor heldere spelregels tijdens de dialoog, zodat deelnemers zich vrij voelen om zich uit te spreken.
- Zorg voor maximale transparantie. Zowel over de mate van zeggenschap, als de opbouw van het proces.
- Afhankelijk van het aantal gekozen bijeenkomsten neemt een burgerberaad zo’n 4 tot 9 maanden in beslag. Omdat er een breed draagvlak wordt gecreëerd voor de uitkomst zal een goed georganiseerd Burgerberaad aan het einde tijd opleveren, omdat er bijvoorbeeld minder bezwaarprocedures volgen en burgers soms zelf al met een deel van de oplossingen aan de gang zullen gaan.
- Om het vertrouwen te vergroten is het belangrijk dat het proces door een onafhankelijke partij wordt begeleid.
- Voorkom teleurgestelde burgers. Wanneer alle maatregelen al vastliggen en er alleen nog feedback van de burger wordt gevraagd dan is het niet verstandig om een burgerberaad te organiseren. Voorkom een ‘excuus beraad’.
- Wanneer het niet mogelijk is alle elementen toe te passen kan er ook voor gekozen worden om een deel van het proces in te zetten. Noem het dan een cocreatietraject, om verwarring in begrip te voorkomen. Onder het stappenplan staan hiervoor een aantal suggesties.
Deelnemers
Om gedeeld eigenaarschap te krijgen over het probleem en het resultaat wordt iedereen die iets met het onderwerp te maken heeft uitgenodigd. Dit betreffen:
- Gelote inwoners
- De overheid (politici en ambtenaren)
- Werkgevers
- Vrijdenkers, om buiten de lijntjes te kleuren.
N.B. De meningen zijn hier over verdeeld. Internationaal wordt er ook wel met alleen gelote burgers gewerkt. In Nederland is er al veel ervaring met het werken met een brede groep van deelnemers en die zijn erg positief.
Loting
Er kan een loting gedaan worden uit de basisadministratie van de gemeente. Door de loting wordt een brede groep deelnemers aangesproken en zullen niet alleen de usual suspects deelnemen aan het proces. Gemiddeld is er een respons van zo’n 5%.
Er kan voor gekozen worden een tweede loting te doen om de representativiteit van de deelnemers te vergroten. Deze tweede loting houdt rekening met de demografische opbouw van de regio of gemeente (stratificatie). Wees hier wel van tevoren duidelijk over in de communicatie.
VOORBEELD
In Steenwijkerland is een G1000 georganiseerd met als centrale vraag Hoe maken wij Steenwijkerland samen energieneutraal? Een van de meest concrete resultaten is de oprichting van een energiecoöperatie. Deze is zeer actief en ontplooit volop duurzame initiatieven.
VOORBEELD
De centrale vraag van de G1000Heerenveen was Wat vinden wij als inwoners van de gemeente Heerenveen belangrijk voor het centrum? In februari vond de burgertop met ruim 400 deelnemers plaats en eind juni werd het burgerbesluit genomen. Op basis van de uitkomsten van het burgerberaad besloot de gemeenteraad unaniem de plannen voor het centrum aan te pakken. Kijk hier voor meer informatie.
VOORBEELD
Op provinciaal niveau vond in 2019 de Voedsel1000 plaats. In vier maanden tijd hebben tien werkplaatsen samen hard gewerkt aan concrete plannen en voorstellen voor een toekomstbestendig voedselsysteem in Noord-Brabant. In dit geval is er niet met gelote burgers gewerkt, maar met een open aanmelding. Een verslag van het traject.
Stappenplan
De opzet van een Burgerberaad bestaat uit een aantal te nemen stappen te weten: dialoog – voorstellen uitwerken en kennis verzamelen – besluiten.
1. Burgertop
Dialoog in de vorm van een Burgertop (dag/weekend)
De deelnemers gaan eerst met elkaar in dialoog. Zo leren ze elkaar kennen, weten ze waar de belangrijkste pijnpunten zitten en welke deelonderwerpen zij met elkaar belangrijk vinden. Op basis van de dialoog worden de thema’s bepaald waaraan verder wordt gewerkt en wordt een begin gemaakt met het uitwerken van voorstellen.
2. Werkplaatsbijeenkomsten
Voorstellen uitwerken in Werkplaatsen
De deelnemers komen in een aantal vervolgsessies bij elkaar om de voorstellen verder uit te werken. Ook kunnen ze de voorstellen gedurende deze fase voorleggen aan andere inwoners. De deelnemers beslissen zelf hoe ze dit willen doen. Afhankelijk van de beschikbare tijd en het budget bestaat deze fase uit ongeveer 4 bijeenkomsten. Dit kunnen weekenden, maar ook avondbijeenkomsten zijn.
Kennis verzamelen
De deelnemers worden gevoed met informatie rondom het onderwerp. Een van de eerste bijeenkomsten staat dan ook helemaal in het teken van kennisoverdracht. Deelnemers geven aan welke experts zij graag willen spreken en er kan een informatiepakket worden samengesteld met informatie rondom het onderwerp.
Belangrijk is dat deze stap na de burgertop plaats vindt. De eerste groepsvorming heeft dan plaats gevonden, deelnemers hebben bepaald wat zij zelf belangrijk vinden en ze hebben grip gekregen op de voorliggende vraagstukken. Bovendien zijn de deelnemers zo maximaal leidend in het proces en dit vergroot het eigenaarschap.
3. Burgerraad
Besluiten in de Burgerraad en het Burgerbesluit
Het Burgerberaad wordt afgerond met een slotbijeenkomst: de Burgerraad. Die bestaat uit deelnemers van de Burgertop. Zij beoordelen de voorstellen die door de werkplaatsen zijn ingediend. Sommige worden aangenomen, andere niet. De voorstellen die aangenomen worden vormen samen Burgerbesluit. Het Burgerbesluit wordt aan het eind van de Burgerraad aangeboden aan de gemeenteraad met het verzoek dit uit te voeren. En te motiveren wanneer zij besluiten om op punten af te wijken waarom zij dit doen.
4. Vervolg
De deelnemers stellen een Klankbord/Monitorgroep aan, bestaande uit een afvaardiging van de deelnemers. Zij krijgen van de andere deelnemers het mandaat om op de opvolging van het Burgerbesluit te letten en het Besluit uit te leggen aan iedereen die dat vraagt.
Een kleiner traject
Het stappenplan is erg uitgebreid. Dit is niet voor niets. Op deze manier zal het traject maximaal effect bereiken. Toch enkele overwegingen, wanneer het budget klein is, of de tijd beperkt.
Loting
- Er kan ook zonder loting worden gewerkt. Hou er dan wel rekening mee dat er meer ‘usual suspects’ mee zullen doen en het draagvlak minder breed zal zijn.
- Wel loten, maar geen tweede loting uitvoeren. Door wel met loting te werken ga je al voorbij aan de usual suspects. Een tweede loting is niet noodzakelijk om toch een diverse groep te krijgen. De groep zal minder representatief zijn, maar niet minder effectief.
Aantal deelnemers
- Een burgerberaad is al effectief vanaf zo’n 50 deelnemers. Tot 150 deelnemers is deze prima zonder inzet van veel technische hulpmiddelen te organiseren.
Stappen overslaan of inkorten
- Je kunt ervoor kiezen geen stemming te organiseren aan het eind. Alle voorstellen worden aan de gemeenteraad voorgelegd.
- Het aantal werkplaatsbijeenkomsten kan beperkt worden. Hou wel rekening met minimaal drie werkplaatsbijeenkomsten, om een gedegen eindresultaat te krijgen.
Digitaal een burgerberaad houden
Je kunt via Zoom of andere digitale vergadertools een burgerberaad organiseren. Er komen dan prima concrete resultaten uit. Het nadeel is dat deelnemers niet dichter tot elkaar komen en een deel van de onderlinge verbindingen die doorgaans ontstaan niet kunnen worden gerealiseerd.
Dit artikel is gebaseerd op kennis van de Stichting G1000.nu en Bureau Burgerberaad.
